فاطمه شعبانی : خبر کشف واکسن کرونا کورسوی امیدی برای رهایی جهان از شر این ویروس لعنتی بود که در یکسال و نیم گذشته جان افراد زیادی را در سطح دنیا گرفت. در کشور ما هم چندماهی است که تزریق واکسن کرونا شروع است و خبرهای خوشی از تولید انبوه واکسنهای داخلی به گوش می­رسد. این میان حرف و حدیثهای زیادی هم در مورد واکسن و واکسیناسیون گفته شده می­شود. از تجمعات مخالفان واکسن در جلوی وزرات بهداشت تا شایعات و بحث­های غیرعلمی و نامعتبری که در شبکه­ های مجازی انتشار می­یابد و  گاهی موجب سردرگمی و یأس جامعه می­شود. اینبار با دکتر« عاطفه عابدینی» فوق تخصص ریه، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی و دبیر کمیته علمی کشوری کرونا؛ بایدها و نباید­های واکسن کرونا را بررسی کردیم.

چرا واکسیناسیون از سالمندان و بیماران خاص شروع شد؟

واکسنیاسیون طبق یک سند ملی انجام می­شود، سند ملی واکسیناسیون از قبل با همکاری وزارت بهداشت، مجلس و دولت تعیین شده است. طبق این سند سالمندان، گروهی از بیمارها مثل بیماران خاص، دیالیزی­ها ، بیماران ام اس...در الویت تزریق واکسن هستند.

  سالمند یا بیمار خاص که  قرار است واکسن بزند، قبل و بعد از تزریق واکسن نیاز به چه مراقبتهایی دارد؟

اول: اگر در خانواده کسی مبتلا به کویید19 است، یا فردی که قصد واکسیناسیون دارد خودش علایم مشکوک به کرونا مثل تب، بدن درد یا علایم سرماخودگی دارد؛ باید قبل از تزریق واکسن مطمئن شود که کرونا ندارد. دوم: معمولا بیماری خاصی وجود ندارد که بگوییم به دلیل این بیماری به این فرد واکسن زده نشود مگر اینکه شخص به واکسن کرونا حساسیت داشته باشد مثلا نوبت اول را زده و حساسیت بدی بروز داده باشد که اینها نباید دوز دوم را بزنند. سوم: در حال حاضر در دنیا واکسنهایی که برای مادران باردار استفاده می­شود واکسنهای محدودی هستند و مادر باردار قبل از تزریق واکسن باید با پزشک مشورت کند. چهارم: داروهایی که روی سیستم ایمنی اثر می­گذارد- داروهایی مانند کورتون- باید به اندازه خاصی برسد و با مشورت پزشک مقدار کورتون کم شود یا یکسری داروها مثل بعضی از داروهای شیمی درمانی نیاز به تعدیل دوز یا قطع دارو دارند که باید با پزشک مشورت شود. پنجم: قبل از تزریق واکسن داروهای مسکن و استامینوفن استفاده نشود اما  بعد از تزریق واکسن اگر عارضه ای پیدا شد استفاده شود. این 5 مورد باید قبل از زدن واکسن مراعات شود وگرنه نیاز به مراقبت و مراعات خاصی نیست.

بعد از تزریق واکسن چه مراقبتهایی نیاز است؟

 ما به فردی که واکسن می­زند می­گوییم تا نیم ساعت در محل بمانند تا اگر خدای نکرده عارضه غیر معمول داشت، پزشک حاضر در در محل واکسیناسیون کمکش کند. وگرنه نیاز به کار خاصی نیست حتی اینکه می­گویند استحمام نکنید صادق نیست. اما اگر فرد تب کرد از یک استامینوفن ساده یا مسکنی که حساسیت ندارند  استفاده کند. اما به چند نکته مهم دقت کنید:  تا یک ماه بعد از زدن واکسن اگر دچار سردرد یا درد شکم شدید شدید یا تورم اندامی که واکسن زدید- نه تنها محل تزریق- دچار بی­حسی یا گِز گِز در یکی از اندامها شدید حتما باید به پزشک مراجعه کنید.

 فردی که واکسن می­زند نیاز به قرنطینه دارد؟

واکسن­ها انواع مختلف دارند؛ ما واکسن چینی سینوفارم- داریم که ویروس کشته شده است ، واکسن برکت ویروس کشته شده است اما واکسن روسی آسترازنکا تکه ای از ویروس است که روی ناقل یا حامل سوار شده و تزریق می­شود هیچ کدام از انواع واکسن ناقل بیماری نیستند. ویروس زنده ­ای که برای افراد دیگر بیماری­زا  باشد ندارند؛ برای همین کسی که واکسن زده نیازی به رعایت قرنطینه و حفظ فاصله نیست. فقط چیزهایی که برای نگرفتن کرونا توصیه می­شود بعد از واکسیناسیون هم توصیه می­کنیم و  هیچ کار اضافه ­ای نیاز نیست.

 آیا نیاز است که ماسک بزند و فاصله فیزیکی را حفظ کند؟

بله، مثل قبل که برای نگرفتن کرونا پروتکل ها را رعایت می­کرد الان هم رعایت کند.

عارضه­ های احتمالی واکسن تا چه حد قابل قبول است؟

معمولا48-72 ساعت بعد از زدن واکسن یک تب خفیف که به تب بر پاسخ می­دهد اتفاق می­افتد و اشکالی ندارد اما اگر  تب بیش از 3 روز ادامه یافت و به تب بر جواب نداد و همراه سردرد، شکم درد شدید، سیاه و کبود شدن یک اندام یا کاهش هشیاری باشد حتما به پزشک مراجعه شود. اما علایم خفیف که با مُسَکِن­ ها رفع می­شود طبیعی است.

 قرار است واکسن چکار کند؟ ما را در مقابل ویروس کرونا مصون کند یا بدن ما را مقاوم کند؟

واکسن که به بدن تزریق می­شود، بدن سیستم دفاعی­ اش را آموزش می­دهد که اگر درگیر  ویروس شد پاسخ قوی­تر و بهتری بدهند. ما وقتی واکسن می­زنیم این واکسن­ها می­تواند فرد را از بیماری شدید و مرگ مَصون کند و احتمال مرگ را صفر کند اما نمی­تواند از مبتلا شدن ما به کرونا جلوگیری کند. ممکن است واکسن بزنیم با اینحال به کرونا مبتلا شویم اما انتظار ما این است که بیماری خیلی شدیدی نداشته باشیم. مثل وقتی واکسن آنفولانزا می­زنی ممکن است مبتلا شوی اما انتظار نداریم بیماری شدید تهدید به مرگ اتفاق بیفتد درکرونا هم همینطور است.

 چرا باید واکسن کرونا تکرار شود؟

بعضی واکسنها یک ماه و بعضی سه ماه- بستگی به نوع واکسن - باید تکرار شود تا سیستم دفاعی بدن آموزش دیده ­تر عمل کند. دوز اول هر واکسن یک مقدار ایمنی ایجاد  و دوز دوم و سوم ایمنی را بیشتر می­کند و باعث می­شود اثرش افزایش یابد.

مواردی مشاهده شده که سالمند بعد از واکسن زدن اعضای خانواده را مبتلا کرده و حتی خودش فوت شده است، دلیلش چیست؟

از لحاظ علمی هیچکدام از واکسن­ها ناقل ویروس نیستند که فرد یا کسی را مبتلا کند معمولا سناریو این است که فرد در دوره مخفی بیماری کووید19 بوده و با تزریق واکسن علایم تشدید شده است. اولِ صحبت گفتم ابتدا باید مطمئن شویم که کرونا نداریم و بعد واکسن بزنیم.کرونا وقتی علامتی می­دهد باید شک کنیم مثلا چند روز اخیر با فرد مبتلا به کرونا ارتباط داشتیم یا ممکن است تَبِ خفیف یا بدن درد داشته باشیم. طرف واکسن زده و چند روز بعد علامت دار شده است و می­گوید: خانم دکتر شب قبل از واکسن  بدن ­درد داشتم!! پس قبل از تزریق واکسن باید اطمینان داشته باشیم در چند روز اخیر با فرد مبتلا به کرونا  تماس نداشته ­ایم و علامتی در خودمان وجود ندارد. اگر مشکوک هستیم قبل از تزریق واکسن تست کرونا بدهیم و مطمئن شویم که ناقل یا مبتلا نیستیم چون اگر فرد ناقل باشد بدن عکس ­العمل شدیدتری نشان می­دهد.

 سوال آخر: واکسن ایرانی یا خارجی، کدام را بزنیم؟

واکسنی خوب است که در دسترس باشد مهم نیست که چه واکسنی است و ساخت کجاست! واکسن­های ایرانی واکسنهای خوبی هستند و واکسن­های خارجی هم اثر خودشان را داشته­ اند. پس واکسنی که در مراکز بهداشت به شما پیشنهاد می­شود بهترین واکسن است. شعار سازمان بهداشت جهانی این است: واکسنی برای شما خوب است که آن واکسن در دسترس است، ذات زدن واکسن از همه مهم­تر است.